Top Farms Nasiona Artykuły Jakość materiału siewnego
24 czerwca 2022

Jakość materiału siewnego

dr hab. Alicja Sułek
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Zakładu Uprawy Roślin Zbożowych

Materiał siewny jest jednym z podstawowych elementów produkcji roślinnej, uważanym za ogniwo transmisji postępu odmianowego do produkcji polowej. Główną korzyścią wynikającą z wymiany materiału siewnego na kwalifikowany jest wykorzystywanie postępu biologicznego i wartości gospodarczej nowych odmian. Dotyczy to nie tylko uzyskiwanych wysokich plonów, ale też pozyskiwania nowych odmian o korzystniejszych cechach, takich jak odporność na wyleganie czy choroby, co wiąże się ze znaczącymi oszczędnościami wynikającymi z ograniczenia stosowania środków ochrony roślin. Do siewu powinno się używać materiału kwalifikowanego, czyli materiału siewnego wytworzonego bezpośrednio z tak zwanego materiału bazowego. Takie nasiona są jednolite pod względem pochodzenia, odmiany oraz odpowiadają normom czystości i zdrowotności. Wysiewane nasiona powinny charakteryzować się czystością powyżej 98%, wysoką masą 1000 ziaren, wilgotnością niższą niż 15%, dobrą zdrowotnością, wysoką zdolnością kiełkowania i doskonałym wigorem. Żywotność nasion mierzona zdolnością kiełkowania jest tylko wstępnym i przybliżonym wskaźnikiem ich możliwości produkcyjnych, ponieważ charakteryzuje ona jedynie zdolność nasion do aktywnego lub utajonego życia i wytwarzania – w sprzyjających
warunkach – normalnych kiełków. Natomiast wigor nasion jest sumą właściwości, które determinują fizjologiczny potencjał materiału siewnego, to jest zdolność do szybkiego i równomiernego kiełkowania, dobrych wschodów polowych oraz rozwoju normalnych siewek w różnych warunkach środowiskowych. Wigor odpowiada więc za przyszłą produktywność roślin (intensywność gromadzenia substancji organicznej mierzoną w jednostkach suchej masy na jednostkę powierzchni gleby i jednostkę czasu). Materiał siewny rzadko wymieniany, z własnej reprodukcji (niekwalifikowany) często jest złej jakości. W czasie reprodukcji odmiana stopniowo ulega bowiem degeneracji, co powoduje obniżenie jej wartości genetycznej. Najczęściej przyczyną degeneracji odmian jest przekrzyżowanie (u roślin obcopylnych) lub mechaniczne zamieszanie nasion siewnych różnych odmian (głównie gatunków samopylnych), a także ich porażenie przez choroby i szkodniki, co prowadzi do spadku plenności lub pogorszenia innych cech decydujących o wartości gospodarczej odmiany. W czasie reprodukcji w materiale siewnym wzrasta udział małych ziarniaków, z których na ogół wyrastają rośliny gorzej plonujące. Przy dużym zróżnicowaniu wielkości ziarniaków w partiach materiału siewnego zbóż i w konsekwencji wysiewaniu mieszaniny ziarniaków rozmaitej wielkości i o różnym MTZ trudno przecież przyjąć, że w takiej sytuacji rośliny wyrosłe z małych ziarniaków będą miały korzystne warunki do wzrostu. Podlegają one bowiem większej presji konkurencyjnej ze strony osobników wyrosłych z większych ziarniaków.

Badania IUNG-PIB wskazują, że plon ziarna pszenicy jarej otrzymany z materiału kwalifikowanego był większy o 30,6% niż uzyskany z nasion drobnych, o 18,6% – z nasion średnich i o 4,7% – z nasion dużych.